آب سیاه چشم یا گلوکوم: عوامل، علائم و درمان
آب سیاه یا گلوکوم یک بیماری چشمی شایع است که با افزایش فشار مایع داخل چشم باعث آسیب به عصب بینایی می‌شود و در صورت درمان نکردن می‌تواند منجر به کاهش دید یا نابینایی شود. شناخت علائم و درمان به‌موقع ضروری است.
<
گلوکوم یا همان بیماری آب سیاه یکی از مشکلات چشم است که در آن فشار مایع درون چشم افزایش می‌یابد. اگر این بیماری به‌موقع تشخیص داده نشود و درمان مناسبی دریافت نشود، ممکن است فرد دچار کاهش بینایی و حتی نابینایی شود. آب سیاه به‌ویژه در بزرگسالان بسیار شایع بوده و در صورت عدم درمان می‌تواند به عصب بینایی آسیب وارد کند. در این مطلب به بررسی عوامل، علائم، روش‌های درمان و انواع این بیماری خواهیم پرداخت.
بیماری آب سیاه چیست؟
به طور کلی، آب سیاه ناشی از افزایش فشار داخل چشم است که در نتیجه آن به عصب بینایی آسیب می‌رسد. در قسمت جلویی چشم فضایی به نام اتاقک قدامی وجود دارد که در آن مایعی روشن جاری است. این مایع نقش تغذیه و شست‌شوی بافت‌های اطراف را بر عهده دارد. اما در افراد مبتلا به آب سیاه، این مایع به‌درستی تخلیه نمی‌شود و در چشم تجمع پیدا می‌کند. این امر منجر به بالا رفتن فشار داخل چشم شده و اگر تحت کنترل قرار نگیرد، می‌تواند به عصب بینایی و سایر بخش‌های چشم آسیب بزند و بینایی فرد را کاهش دهد.
روش‌های درمان آب سیاه
درمان این بیماری بر افزایش جریان خروجی مایع از چشم، کاهش تولید آن یا انجام هر دو مورد تمرکز دارد:
استفاده از قطره‌های چشمی
در اکثر موارد، اولین گزینه درمانی برای آب سیاه استفاده از قطره‌های چشمی است. مصرف منظم و درست این قطره‌ها برای اثربخشی بهتر و جلوگیری از بروز عوارض جانبی ضروری است و باید تحت نظر پزشک انجام شود. برخی از انواع قطره‌ها عبارتند از:
- شبه پروستاگلاندین‌ها
- مهارکننده‌های کربن انهیدراز
- ترکیبات کولینرژیک
- مسدودکننده‌های بتا
<
عوارض احتمالی این قطره‌ها شامل قرمزی، سوزش، تغییر رنگ چشم، رشد مژه‌ها و گاهی مشکلات تنفسی است. در صورتی که قطره‌ها به اندازه کافی مؤثر نباشند، پزشک ممکن است داروهای خوراکی تجویز کند. این داروها در صورت مصرف همراه غذا می‌توانند عوارض جانبی کمتری داشته باشند.
عوامل مؤثر در بروز بیماری آب سیاه
علت دقیق آب سیاه هنوز کاملاً مشخص نیست، اما به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
- آب سیاه اولیه: با منشاء نامشخص
- آب سیاه ثانویه: ناشی از بیماری‌هایی مانند دیابت، تومورها یا آب مروارید
برخی از عوامل خطر این بیماری عبارتند از:
- افزایش سن
- زمینه قومی: افرادی از نژادهای آسیای شرقی، آفریقایی یا اسپانیایی بیشتر در معرض آب سیاه هستند.
- بیماری‌هایی نظیر دیابت یا کم‌کاری تیروئید
- سابقه جراحی یا آسیب‌های چشمی
- مشکلات بینایی مانند نزدیکی‌بینی (میوپیا)
کورتیکواستروئیدها
مصرف طولانی‌مدت کورتیکواستروئیدها می‌تواند احتمال بروز برخی بیماری‌ها از جمله آب سیاه را افزایش دهد. استفاده از قطره‌های چشمی حاوی این ترکیبات نیز خطر را بیشتر می‌کند.
انواع آب سیاه
آب سیاه به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: زاویه باز و زاویه بسته.
گلوکوم زاویه باز اولیه
این نوع، یک نوع مزمن و پیش‌رونده است که بیمار معمولاً تا پیش از وقوع آسیب جدی متوجه علائم آن نمی‌شود. به همین دلیل، مراجعه به پزشک در مراحل اولیه بسیار مهم است.
<
گلوکوم زاویه بسته
در این نوع، زاویه میان عنبیه و قرنیه باریک یا بسته می‌شود و باعث انسداد کانال‌های تخلیه مایع چشم می‌شود. این انسداد فشار چشم را به‌طور ناگهانی افزایش می‌دهد و موجب درد شدید و کاهش سریع بینایی می‌شود.
گلوکوم کم تنش
این نوع کمیاب است و حتی با فشار طبیعی چشم نیز عصب بینایی دچار آسیب می‌شود. علت این نوع آب سیاه به‌صورت کامل شناسایی نشده است، اما احتمالاً به کاهش جریان خون در عصب بینایی مرتبط است.
آب سیاه رنگدانه‌ای
این نوع از آب سیاه معمولاً در سنین بزرگسالی بروز می‌کند. رسوب سلول‌های رنگدانه‌ای در کانال‌های تخلیه، جریان مایع چشم را مختل کرده و منجر به افزایش فشار می‌شود.
علائم بیماری آب سیاه
نشانه‌های آب سیاه بر اساس نوع آن متفاوت است:
علائم گلوکوم زاویه باز
- از دست دادن تدریجی دید پیرامونی
- در مراحل پیشرفته، بروز دید تونلی
علائم گلوکوم زاویه بسته
- درد شدید چشم
- تاری دید
- تهوع و استفراغ
- چشمان قرمز
- مشکلات ناگهانی بینایی به‌ویژه در نور کم
جراحی‌های مرتبط با آب سیاه
در صورتی که داروها مؤثر واقع نشوند، جراحی به‌عنوان راهکار دیگری در نظر گرفته می‌شود. برخی از انواع جراحی شامل:
- ترابکولوپلاستی: باز کردن کانال‌های تخلیه با لیزر
- جراحی ویسکوکانالوستومی: افزایش تخلیه مایع از چشم
- ایمپلنت شانت: استفاده از لوله سیلیکونی برای تخلیه بهتر مایع
<
گلوکوم زاویه بسته حاد
این وضعیت یک مورد اورژانسی است و نیاز به درمان فوری دارد. در این روش معمولاً با کمک لیزر، یک سوراخ کوچک در عنبیه ایجاد می‌شود که تخلیه مایعات را تسهیل می‌کند.
پیشگیری از آب سیاه
هیچ راه حل شناخته‌شده‌ای برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد. اما تشخیص زودهنگام می‌تواند نقش مؤثری در کاهش عوارض داشته باشد. افراد مسن و کسانی که عوامل خطر بیشتری دارند، باید معاینات دوره‌ای چشم پزشکی را جدی بگیرند.
جمع‌بندی
- آب سیاه یکی از علل اصلی نابینایی در جهان است.
- تشخیص به‌موقع کلید کنترل و کاهش تأثیر این بیماری است.
- درمان می‌تواند از طریق داروها یا جراحی انجام شود.
- باید علائم اولیه بیماری را جدی گرفت و به پزشک مراجعه کرد.
