باشو غریبه کوچک؛ هم توقیف، هم شاهکار!
فیلم باشو غریبه کوچک، اثر ماندگار بهرام بیضایی، پس از توقیف چند ساله، در سال ۱۳۶۸ به نمایش درآمد و حالا نسخه ترمیم‌شده این شاهکار سینمایی، جایزه بهترین فیلم مرمت‌شده جشنواره ونیز را کسب کرده است.
باشو غریبه کوچک؛ یکی از شاهکارهای بهرام بیضایی
نسخه‌ای بازسازی‌شده از فیلم به‌یادماندنی و پرطرفدار باشو غریبه کوچک که سال‌ها پیش توسط بهرام بیضایی ساخته شده است، اخیراً در جشنواره فیلم ونیز به نمایش درآمده و توانسته جایزه بهترین فیلم بازسازی‌شده را از بخش کلاسیک‌های این جشنواره دریافت کند. به همین مناسبت، در ادامه به بررسی بازیگران و داستان باشو غریبه کوچک می‌پردازیم.
داستانی متفاوت از فیلم باشو غریبه کوچک
فیلم باشو غریبه کوچک داستانی تأثیرگذار را در دوران جنگ ایران و عراق روایت می‌کند. در یکی از حملات هوایی جنوب ایران، خانه و خانواده‌ی پسری به نام باشو از بین می‌رود. باشو برای فرار از این شرایط، سوار یک کامیون شده و در حالی که به خواب فرو رفته، خود را در جنگل‌های شمال ایران می‌بیند. او به دلیل عملیات‌های راه‌سازی فرار کرده و سرانجام به شالیزار زنی به نام نایی می‌رسد که با دو فرزند خردسال خود در غیاب همسرش زندگی می‌کند.
نایی تلاش می‌کند تا با باشو ارتباط برقرار کند و با زبان محلی‌اش توضیح دهد، اما آنان نمی‌توانند زبان یکدیگر را درک کنند. با گذر زمان، باشو تلاش می‌کند تا در کارهای کشاورزی به نایی کمک کند و مهربانی او را جبران کند. این فیلم با نمایی شاعرانه ارتباط انسانی در بستر جنگ و آوارگی را به نمایش می‌گذارد.
بازیگران در نقش‌های ماندگار
باشو غریبه کوچک با گروهی از بازیگران کمتر شناخته‌شده تولید شده است، اما چهره‌های برجسته‌ای چون پرویز پورحسینی و سوسن تسلیمی در این فیلم دیده می‌شوند. نقش باشو توسط بازیگری نوجوان به نام عدنان عفراویان ایفا شد. دیگر بازیگران این اثر عبارتند از:
- سوسن تسلیمی
- عدنان عفراویان
- پرویز پورحسینی
- اعظم رهبر
- محمد فراخواه
- معزّز بنی‌دخت
- نعمت یمینی
- خدیجه نجات
- اکبر دودکار
- فرّخ‌لقا هوشمند
- رضا هوشمند
- ذبیح‌الله سلمانی
- گلشن انوشه
- لیلا سبحانی
- محترم خوشرو
- گلشن کلانتری
نگاهی به واکنش منتقدان و بینندگان
این فیلم همواره به‌عنوان یکی از موفق‌ترین آثار سینمای ایران شناخته شده است. منتقدان در تمام دوران‌ها این اثر را به‌خاطر پیام‌های انسانی و دیدگاه‌های هنری آن ستایش کرده‌اند. برای بسیاری از مخاطبان، باشو غریبه کوچک نمایی از قدرت سینما در انتقال احساسات جهانی بوده است. اما این فیلم در زمان خود به دلیل شرایط خاص، مورد استقبال عمومی قرار نگرفت و حتی به اکران گسترده دست نیافت. امروز باشو به عنوان یکی از آثار کلاسیک برجسته در سطح جهان شناخته می‌شود.
دلایل توقیف
باشو غریبه کوچک پس از گذشت چند سال از تولید، برای نخستین بار در بهمن ۱۳۶۸ اکران شد. موضوع غیرمستقیم این اثر در خصوص جنگ، نمایش مشکلات آوارگان و اثرات جنگ بر کودکان، در زمان تولید حساسیت‌هایی را به همراه داشت که باعث شد این فیلم توقیف شود. بهرام بیضایی در خاطرات خود اشاره کرده که اگر این فیلم کیفیت جذابی نداشت، شاید چنین توجهی نیز به آن جلب نمی‌شد.
افتخاری در جشنواره ونیز
باشو غریبه کوچک سال‌ها پس از ساخت، با نسخه مرمت‌شده خود نظرها را جلب کرده و در جشنواره ونیز جایزه بهترین فیلم بازسازی‌شده را دریافت کرده است. این افتخار، نشانگر ارزش هنری و جایگاه سینمای ایران در عرصه بین‌المللی است.
عوامل سازنده
- نویسنده و کارگردان: بهرام بیضایی
- تهیه‌کننده: علیرضا زرین
- فیلمبردار: فیروز ملک‌زاده
- تدوینگر: بهرام بیضایی
- انتخاب موسیقی: بهرام بیضایی
- دستیاران کارگردان: حسن آقا کریمی، داریوش فرهنگ
- دستیاران فیلمبرداری: میکائیل ندایی، علی‌اصغر میرزایی
- صدابرداران: جهانگیر میرشکاری، اصغر شاهوردی، بهروز معاونیان
- منشی صحنه: شهرزاد پویا
- گریم: فرهنگ معیری
- طراحان صحنه و لباس: ایرج رامین‌فر، علی‌اصغر میرزایی، بهرام بیضایی
- جلوه‌های ویژه: علی‌اصغر میرزایی، ایرج رامین‌فر، محمدرحیم بختیاری
- تولید: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
- مدیر تولید: فتح‌الله دلیلی
- مجری طرح: فیروز ملک‌زاده
